سرما زدگی درختان گردو

سرمازدگی درختان گردو در گذشته موضوع سرمازدگی گردو در کشور چندان مسئله ساز نبود و حتی یکی : دلایل ارجحیت این درخت نسبت به انواع درختان میوه مقاومت نسبی گردو در برابر سرما بوده است.
طی سالهای اخیر با تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی ها و در نتیجه تکرار سرما های هرساله، اثرات جدی و کاهش شدید محصول در باغهای گردو مشاهده می شود. روش های سنتی مقابله با سرمازدگی نظیر ایجاد آتش و دود و استفاده از پلارهای باغی شاید مثمر ثمر باشد؛ ولی با توجه به نوع سرماها و مشکلات مختلف کمتر عملیاتی می شود. انواع سرمازدگی از لحاظ تاریخ وقوع شامل سرمای دیررس پاییزه، سرمای شدید زمستانه و خصوصا سرمای دیررس بهاره در کشور باعث خسارات سنگین به باغداران می شود.
به طورکلی سرمازدگی به دو شکل بروز می کند. نوع اول سرمای جبهه ای است که در این صورت توده هوای سرد معمولا به همراه باد به داخل باغ سرازیر می شود و به تدریج با کاهش دمای محیط خسارت آن بروز می کند. این نوع از سرمازدگی معمولا به باغهایی بیشتر آسیب می زند که در معرض جریانهای توده ای هوا قرار دارند یا بدون حصار هستند یا در بلندی ها واقع شده اند.
نوع دیگر سرمازدگی به صورت تشعشعی است. سرمای تشعشعی پس از استقرار توده هوای سرد و بعد از آرامش جو معمولا در شرایط بدون وزش باد و در ساعات
صبح بروز می کند. این نوع از سرما در مناطق کم ارتفاع و در کف درهها خسارت اصلاح و احداث باغ های گردو بیشتری وارد می کند و در مواقعی که امکان وزش باد کمتر فراهم باشد، مثلا وجود دیوار دور باغ، بیشتر حادث می شود.
شاخه های درختان گردو در زمستان مقاومت زیادی در برابر سرما دارند و معمولا سرمای ۲۰-تا۱۵- را به خوبی تحمل می کنند. بعضی از ارقام گردوهای
J . regia در شرق اروپا با سرماهای شدید سازگاری یافته اند و گردوهای مقاومی تحت عنوان گردوی کار پاتی تا ۳۵°C- در زمستان مقاومت دارند. در بین ارقام پیوندی ارقامی نظير فرنور، فرنت، روند، هارتلی، پدرو، چندلر و... مقاومت زمستانه نسبتا مطلوبی از خود نشان می دهند. در بین ارقام داخلی نیز رقم Z۶۷
، Z۳۰ و بسیاری از ژنوتیپهای در دست شناسایی نظیر ژنوتیپ های شهمار و مهرین شهمیرزاد و بسیاری از ژنوتیپ های شناسایی نشده مقاومت مناسبی در برابر سرمای زمستانه دارند. طبیعی است میزان مقاومت شاخه ها در زمستان به وضعیت آبی و تغذیه درخت و آسیب های فیزیکی به شاخه نیز بستگی دارد.
مقاومت کمتر برخی ارقام در برابر سرمای پاییزه و زمستانه معمولا در پاییز با سردتر شدن هوا، درختان علائم شروع فصل سرد را دریافت می کنند و با تغییرات هورمونی، مواد غذایی از برگ به سمت جوانه ها و شاخه ها تخليه شده و سپس برگها زرد و جدا می شوند. در این شرایط میزان جذب آب از ریشه ها محدود می شود و در صورتی که میزان آب موجود شاخه ها زیاد باشد، از محل روی شاخه (کنار جوانه)، تخلیه آب طی چند روز صورت می گیرد؛ :و در آستانه زمستان میزان غلظت مواد درون بافت های گیاهی در نتیجه پس از خزان و در آستانه زمستان میزان غلظت مواد د زیاد شده و در برابر سرما مقاوم می شود.
در سرمازدگی پاییزه در صورت بروز سرمای زودرس این آمادگی برای درخت فراهم نمی شود. در ارقام دیررس و دیر خزان نظیر چندلر، مقاومت پایینه د بود. در سرمازدگی پاییز ۱۳۹۵ با ادامه هوای نسبتا گرم، به ویژه در مناطق گرم تر، شد درختان همچنان ادامه داشت و با کاهش یکباره و شدید دما، سرمازدگی تشعشعی صورت گرفت. در سال ۱۳۸۶ نیز با حاکمیت هوای بسیار سرد در زمستان و با توجه به پایداری هوای سرد در اغلب مناطق کشور سرمازدگی زمستانه اتفاق افتاد؛ اما طی سالهای اخیر سرمازدگی بهاره متعددی در مناطق مختلف اتفاق افتاده است و با توجه به کاهش بارندگی های زمستانه و گرم تر شدن هوای زمستان و نباریدن برف، معمولا قبل از بهار شرایط بهاری حاکم شده است. گرم تر شدن هوا و رطوبت مناسب خاک باعث تحریک ریشه و جذب آب می شود،
شاخه ها پس از آبگیری به برودت کمتر از ۸°C- حساس می شوند، در ادامه نیز با تورم جوانه ها به شدت این حساسیت افزایش می یابد به طوری که در این مواقع على رغم سبز نشدن درخت، با بروز س رما تعداد زیادی از جوانه های بارده بدوا متوقف شده و از بین می روند. گاهی باغداران در این مرحله به تصور اینکه سرمای واردشده باعث ادامه خواب و باعث جلوگیری از باز شدن جوانه ها شده است، اثرات این سرما را بعدا مشاهده می کنند. استفاده از ارقام زودخزان برای جلوگیری از سرمای پاییزه و زمستانه مؤثر است. معمولا ارقام دیررس و دیر خزان به این نوع سرمازدگی حساس ترند و تأخیر در برداشت محصول نیز تا حدی درختان را در برابر سرمای پاییزه و زمستانه آسیب پذیرتر می کند. ارقام خوشه ای نیز به دلیل فشار باردهی و تهی شدن اندوخته غذایی و کاهش مواد هیدرو کربنه بیشتر خسارت می بینند. به منظور حفاظت از ارقام دیر خزان و دیررس نظیر چندلر که به سرمای پاییزه حساس اند، برداشت زودتر محصول بی تأثیر نیست. برای این منظور استفاده از اتفون ۵۰۰ppm جهت پیش رسی محصول در مراکز تحقیقاتی به کار گرفته شده است.
طبق نظر برخی استادان می توان از سولفات روی %۳ برای خزان اجباری استفاده کرد.
نوع تغذیه و میزان آبیاری آخر فصل نیز بسیار اثرگذار است. استفاده از محلولهای ضداسترس نظیر آمینو اسیدهای حاوی پرولین و انجام تغذيه متعادل در طول فصل، توان و مقاومت درختان را افزایش می دهد. مصرف به موقع کودهای ازته ضروری است و مصرف کودهای ازته و کودهای محلول حاوی ازت زیاد در آخر فصل همراه با ادامه آبیاری باعث تحریک به رشد و تبدیل کربوهیدرات ها به انساج گیاهی شده و اندوخته مواد داخلی گیاه را کاهش می دهد. از طرفی مصرف کودهای پتاسه باعث خشبی شدن بافت ها و افزایش غلظت شیرابه می شود. نقش پتاسیم در ساختار دیواره سلولی و تنظیم آب سلولی به همراه کلسیم و منیزیم شناخته شده است و ممکن است در کاهش سرمازدگی مؤثر باشد. تأمین همه عناصر غذایی و نبود تنش غذایی، مدیریت آبیاری و کاهش تدریجی آب در اختیار درخت، برای کنترل سرماهای پاییزه و زمستانه بسیار اهمیت دارد.
برای کنترل سرمای بهاره نیز استفاده از ارقام دیربرگده بسیار مؤثر است که به این ارقام قبلا اشاره شده است. همان طور که نیاز سرمایی در ارقام مختلف باعث تأخیر در بازشدن جوانه ها می شود؛ نیاز گرمایی یا حداقل گرمای موردنیاز برای شروع فعالیت نیز در این تأخیر نقش دارد که در بین ارقام مختلف متفاوت است؛ بنابراین اقلیمی متفاوت باتوجه به تفاوت در میزان درجه حرارت، میزان رطوبت، طول در یخبندان و فصل سرما، از نظر بازشدن جوانه ها در بین ارقام تغییراتی مشاهده می شود؛ برای مثال در مناطق خیلی سرد کشور نسبت به مناطق معتدل و مرطوب، درختان چندلر با تأخير مفرط بیدار می شوند. به طورکلی برای مقابله با انواع سرمازدگی در زمانهای مختلف و همچنین در خصوص نحوه مقابله با دو شکل گفته شده از سرمازدگی، علاوه بر مسائل تغذیه ای می توان به موضوعات زیر اشاره کرد:
در خاک های سبک تر و شنی هرچند خاک زودتر گرم می شود، میزان ذخیره سازی گرما کمتر است و خصوصا در سرماهای تشعشعی میزان اثر سرما بیشتر خواهد بود؛ بنابراین وجود مواد آلی بیشتر در این زمین ها می تواند مفید باشد.
انجام عملیات شخم احتمال بروز سرمازدگی را بیشتر می کند؛ بنابراین انجام این عملیات را بهتر است تا پایان فصل سرما در بهار به تأخیر انداخت که در این صورت علف های هرز تازه سبزشده در بهار نیز به خوبی کنترل می شوند.
برای از بین بردن باکتری های تشکیل دهنده هسته یخ، محلول پاشی با محلول
اکسی کلرور مس ۳ در هزار یا محلول بردو %۲ به همراه روغن ۱ تا ۲ از اواخر پاییز، زمستان و تا مرحله تورم جوانه ها ممکن است مفید باشد؛ ضمن اینکه برای مقابله با بیماری های قارچی و باکتریایی نیز اثربخش است. همچنین روغن ولک نیز کمی بیدارشدن جوانه ها را به تأخیر می اندازد. استفاده از موادی نظیر تیوفر حاوی باکتری های تیوباسیلوس و مواد معدنی و اسیدپیرویک و... به میزان ۵ تا ۱۰ در هزار از پاییز تا اواخر زمستان توصیه شده که باکتری های مضر را از بین می برد.
با اینکه وجود پوشش گیاهی مانع از اتلاف حرارت ذخیره شده می شود و اثر سرما را کمتر می کند، علفهای هرز با گسترش باکتری های تشکیل دهنده هسته یخ و جلوگیری از ذخیره سازی بهتر گرما در طول روز و ایجاد شرایط رقابتی در طول في رشد می شوند؛ لذا بهتر است حذف شوند ولی وجود پوشش گیاهی سطحی در فاصله ردیف های کشت توصیه می شود.
استفاده از دستگاههای مولد باد و چاهک معکوس برای کنترل سرماهای تشعشعی مفید بوده و قابلیت اجرایی دارد. در زمان بروز سرماهای تشعشعی در سطح زمین ممکن است درجه حرارت در حد صفر یا چند درجه کمتر از صفر باشد؛ درحالی که در ارتفاع ۱۱ متری از سطح زمین دمای هوا معمولا چند درجه بیشتر از صفر است؛ بنابراین جابه جایی هوا درهرصورت نجات بخش است.
در شرایط تنش، محلول های ضداسترس نظیر ترکیبات با آمینواسید آزاد و آمینواسیدهای حاوی پرولین زیاد، با تنظیم فشار اسمزی و ممانعت از خسارت رادیکال های آزاد اکسیژن، خسارت را به حداقل می رسانند. مصرف اسید سالیسیلیک ا مولار باعث افزایش پرولین شده و با کاهش نسبی آب برگ ممکن است مفید باشد. و برای احداث باغ انتخاب اراضی شیب دار دامنه ها به منظور کنترل سرماهای تشعشعی بسیار مفید است و جابه جایی بهتر هوا مانع از نشست سرما می شود. از طرف دیگر درختان موجود در شیب های شمالی به دلیل خنک تر بودن و تابش کمتر آفتاب در بهار دیرتر تحریک به رشد می شوند و در نتیجه با گرم تر شدن هوا از آسیب سرماهای جبهه ای در بهار بیشتر مصون می مانند. و انجام آبیاری غرقابی قبل از یخبندان نیز در صورتی که میزان پایداری سرما طولانی نباشد ممکن است مفید باشد و افزایش ظرفیت نگهداری گرمای آفتاب تا حدی مانع از سرمازدگی می شود.
استفاده از روش آبیاری بارانی نیز با خنک نگهداشتن جوانه ها، از تحریک و رشد زودهنگام جلوگیری می کند و از طرفی اگر جوانه ها تحریک به رشد نشده باشند نیز در صورت با یک به رشد نشده باشند نیز در صورت بروز یخبندان می تواند و حرارت را در حد خاصی ثابت نگه دارد، هرچند با آبدارشدن شاخه ها و پس از باز شدن جوانهها، برای کنترل سرمای بهاره کارایی ندارد. انجام هرس صحیح و به موقع نیز در سرمازدگی بافت ها مؤثر است. هرس شدید در پاییز باعث تحریک به رشد و موجب آسیب پذیری بیشتر می شود. به کارگیری چسب هرس نیز باعث ترمیم بهتر زخم ها شده و از نفوذ و اثرگذاری بیشتر سرما جلوگیری می کند. همچنین به کارگیری مواد سفیدکننده تنه ضمن جلوگیری از آفتاب سوختگی با تعدیل حرارت مانع از آسیب رسانی سرما به تنه اصلی درخت می شود.

ریزش گل و میوه گردو

باتوجه به دایکوگامی و ناهمرسی گلهای نر و ماده در گردو، ممکن است ارقام پروتاندروس که گلهای نر آن زودتر می رسد و ارقام پروتوژین که مادگی آن زودتر آمادگی تلقیح پیدا می کند، در شرایطی بدون گرده افشانی باقی بمانند و ریزش اوليه میوه تلقيح نشده اتفاق بیفتد. معمولا در مناطق بزرگ گردو کاری با توجه به تراکم و تنوع درختان موجود، این احتمال کمتر وجود دارد؛ ولی در هر حال ممکن است به دلیل دوری از سایر درختان، بروز شرایط بارندگی و رطوبت زیاد محيط، تراکم گردههای مؤثر کمتر شده یا قوة نامية ناحيه خود را از دست بدهند؛ بنابراین توجه به موضوع گرده افشانی و انتخاب ارقام مناسب الزامی است که قبلا به بعضی ارقامی مناسب اشاره شده است. افزایش هورمون اتیلن در اثر تنشهای من اتیلن در اثر تنش های محیطی در زمان گلدهی یا مراحل بعدی گل و میوه تشکیل شده شود. تنشهای خشکی و کم آبی، ی باعث ریزش گل و میوه تشکیل شده شود. تنشهای خشکی و کم آبی دمای زیاد، غرقاب طولانی و آبیاری درخت در زمان گلدهی، از جمله این تنش هاست. از طرفی کاهش تهویه و غرقاب پای درخت باعث کاهش شدید اکسیژن بسیار حیاتی خاک در مرحله گل دهی شده و موجب نقصان در گرده افشانی و ریزش میوه می شود. در مجموع بهبود زهکشی خاک و آبیاری نکردن درختان گردو در اوایل بهار توصیه می شود و اصولا تا زمان گرم شدن هوا و تا قبل از ایجاد استرس آبی، آبیاری زودهنگام در شرایط معمولی ضرورت ندارد.
وضعیت تغذیه ای درخت بسیار مهم بوده و همان گونه که قبلا اشاره شد عناصر روی، ازت و بور در گرده افشانی موفق بسیار مؤثرند و هرگونه کمبود شدید ممکن است موجب ریزش گل و میوه ها شود؛ بنابراین درهرصورت محلول پاشی میوه بندی لازم است. مطمئنا ضعف غذایی هم در تکمیل مراحل گل انگیزی سال قبل و هم در توان درخت برای نگهداری محصول در سال جاری اثر سوء دارد.
یکی دیگر از دلایل مهم ریزش به عنوان یک عارضه فیزیولوژیک که در بسیاری از ارقام کم و بیش وجود دارد، تجمع بیش از حد دانه گرده روی کلاله گل های ماده است که در اثر آن، ۱تا ۲ هفته بعد از گرده افشانی ریزش میوه های کوچک مشاهده می شود. این عارضه در رقم سر و در بعضی از ارقام هموگام بیشتر دیده می شود و بنابراین استفاده از تنوع ارقام و تکاندن شاتونهای اضافی بعض توصیه شده است. و کاهش تنش های محیطی و کاربرد تنظیم کننده های رشد نظير جازموناتها، سالیسیلیک اسید، سیتوکسین و جلوگیری از تولید اتیلن ممکن است باعث پایداری گل و میوه شود. مواد حاوی هورمون های گیاهی، کمتر در دسترس اند؛ ولی در ترکیب برخی محلول های تقویتی دیده می شوند. همچنین محلول های حاوی پلی آمینهای مجمع نموده و جوانه های گل جلوگیری می کند حاوی بازدارنده های سنتز اتیلن و گرده افشانی رسیده باشند. آمادگی برای ی ولیگوساکاریدها و فسفولیپیدها و آمینواسیدهای حاوی پرولین، از جلوگیری می کنند. به طورکلی بهترین زمان برای استفاده از محلول های های سنتز اتیلن زمانی است که ۵ تا %۳۰ کلاله ها به مرحله آمادگی رسیده باشند. آمادگی برای گرده افشانی در گرد و زمانی است که کلاله ها از هم کمی باز شوند و زاویه این بازشدگی به ۴۵ درجه برسد. لاوه بر عوامل ذکر شده، آسیب های فیزیکی نظیر تگرگ و طوفان شدید نیز باعث ریزش و از بین رفتن گل و میوه های کوچک می شوند. 

کاهش کیفیت و سیاه شدن مغز گردو

 عوامل مختلفی در کاهش کیفیت مغز گردو نقش دارند. مهمترین شاخصه ظاهری مغز گردو سفیدی مغز آن است که تا حد زیادی به ژنتیک رقم مربوط می شود. ارقامی نظیر چندلر، فرانکت، هارتلی، پدرو و... دارای سفیدی ژنتیکی مناسبی هستند. ارقام دارای روغن بیشتر و ارقام زودرس تر معمولا برای سیاهی مغز مستعدترند. در ارقام زودرس به دلیل هم زمانی رسیدن میوه با هوای گرم آسیب پذیری بیشتری دیده می شود. درجه حرارت های بیشتر از ۳۸°C ضمن تشدید آفتاب سوختگی و مضاعف شدن تنش های محیطی، به طور مستقیم نیز در طول دوره سفت شدن مغز و رسیدن محصول (چند هفته قبل از برداشت)، باعث سیاهی مغز می شوند. گرمای زیاد در انبار هم باعث اکسیدشدن روغن موجود در بافت و پوست کرده و موجب سیاهی مغز می شود؛ البته چگونگی شرایط پس از برداشت و خشک کردن محصول در کیفیت مغز بسیار مؤثر است. جمع آوری و پوست زدایی محصول، خروج رطوبت اضافی و خشک کردن مناسب محصول بدون تابش بیش از حد آفتاب باعث جلوگیری از سی د افتاب باعث جلوگیری از سیاه شدن مغز در این مرحله می شود.
رفع کمبود بعضی مواد غذایی نظیر عنصر روی و پتاسیم به طورکلی تغذی مناسب درخت در طول فصل رشد بسیار مهم است.|
علاوه بر اینها بعضی بیماری های گیاهی به طور مستقیم و غیر مستقیم در سیاه و کاهش کیفیت مغز تأثیرگذارند. بیماری های بلایت، آنتراکنوز و کرم سیب علاوه بر ریزش محصول، مستقیما بر کیفیت آن مؤثرند. آفات و بیماری هایی نظیر کنه، کرم خراط، پوسیدگی های قارچی ریشه و سایر تنش های محیطی از جمله خشکی و کم آبی، شرایط غرقابی و شرایط خاکی نامناسب در زمان رشد و بلوغ میوه باعث اختلال در جذب مواد غذایی شده و با تولید اتیلن بیشتر به طور غیر مستقیم باعث سیاهی مغز خواهد شد. در زمان گرده افشانی، دمای مطلوب محیط باعث بلوغ مناسب میوه شده و در نتیجه تخریب بافت مغز کمتر می شود. معمولا زودتر از شکفتن پوست سبز و همزمان با تغییر رنگ بافت چوب پنبه ای اطراف مغز، یعنی حدود ۲۱ روز قبل از ریزش طبیعی محصول، بلوغ فیزیولوژیکی مغز گردو اتفاق می افتد و در این شرایط تولید مواد فنولی در مغز کمتر است و مغزها سفیدترند. لذا با برداشت زودهنگام محصول و قبل از آن تسریع در پوست زدایی از طریق استفاده از اتفون به غلظت ۱۵۰ppm، سرعت ترک خوردن پوست سبز افزایش یافته و نهایتا از سیاهی مغز جلوگیری می شود.
به منظور کاهش اثرات افتاب سوختگی و افزایش تحمل در برابر تنش های محیطی ، استفاده از کائولن فراوری شده به صورت محلول پاشی بر روی شاخ و برگ به میزان ۲ / ۵ تا ۵ درصد در آستانه فصل گرما علاوه بر خاصیت دور کنندگی برخی حشرات مانند شته ها همچنین برای جلوگیری از سیاه شدن مغز گردو در برخی از مناطق توصیه شده است.
و چروکیدگی مغز نیز احتمالا مرتبط با تغذیه و تنش های محیطی است. . در مناطق سرد به دلیل کوتاه بودن فصل رشد به ویژه در ارقام دیررس ممکن همچنین در مناطق سرد به است مغز به خوبی پر نشده و چروکیده و طعم دار شود. گاهی کمبود شدید عناصر دل میں باعث چروکیدگی مغز می شود و کمبود شدید عنصر روی باعث تندی مغز خواهد شد. در اثر تأخیر در جمع آوری محصول از روی زمین و نیز خشک کردن محصول در دمای کم، از منظر کاهش کیفیت مغز عارضه دیگری به نام شیشه ای شدن بروز می کند که به ویژه در صادرات نمود منفی دارد.

پوکی مغز گردو

 تشکیل نشدن مغز در کنار رشد نسبتا طبیعی میوه با پوست سبز و چوبی و نهایتا برداشت میوه های پوک، کم و بیش در گردو دیده می شود. این مشکل بیشتر با مسائل ژنتیکی رقم مرتبط است؛ ولی قطعا مسائل هورمونی و تغذیه ای و اثرات تنشهای محیطی نیز سهم بسزایی در میزان پوکی محصول دارند. در واقع پوکی گردو را می توان با پارتنوکارپی و تشکیل میوه بدون بذر یا بدون تکامل جنین توجیه کرد. شرایط آب وهوایی نامساعد و درجه حرارت های بیشتر از حد معمول در دوره گرده افشانی و بروز یخبندان، درصد پوکی مغز را افزایش می دهد. در صورت ناقص بودن گرده افشانی و موفق نبودن تلقیح معمولا مادگی ریزش می کند و میوه ای تشکیل نمی شود؛ با این حال با توجه به خاصیت آپومیکسی در گردو حدود %۵ از گل ها بدون گرده افشانی به میوه تبدیل می شوند و دارای مغز کامل هستند. در چنین مواقعی نیز به رشد خود ادامه دهد و پوکی مغز اتفاق بیفتد. ممکن است میوه با جنین ناقص گفتنی است عوارضی چون تشکیل میوه هایی با مغز اندک یا با مغز کم کیفیت در کمبود مواد غذایی و سایر تنش ها نیز در واقع به صورت پوکی مغز نمودار می شود.

واتساپ
تلگرام